Ç’është Halloween?
Nga Lek Gjoka
Emri i Halloween është interpretimi modern i All Hollows’ Eve të Irlandës, apo Dita e të gjithë Shenjtorëve. Kjo festë tepër e lashtë mbërriti në SHBA së bashku me emigrantët irlandezë dhe hodhi rrënjë për të vuajtur tani një transformim radikal. Dita e 31 tetorit kur dhe festohet Halloween shënon fundin e Vitit të Keltëve dhe besohet të jetë dita kur shpirtrat e atyre që kanë vdekur vitin e mëparshëm do të kthehen për të zënë vend në trupin e një të gjalli. Pikërisht për këtë arsye, njerëzit veshin kostume të frikshme për t’i trembur.
Ekzistojnë versione të ndryshme të traditave të Halloween-it, por origjinën e vërtetë e gjejmë në festivalin antik të keltëve të njohur si Samhain. Në Skocinë e vjetër mendohej se ishte pikërsht nata e 31 tetorit, kur nuk kishte më kufi mes botës së të gjallëve dhe të vdekurve. Legjenda thotë se shpirtrat që kishin vdekur gjatë atij viti mblidheshin së bashku për t’u përzier me botën e të gjallëve dhe më pas për të nisur rrugën drejt një bote tjetër.
Në natën e fundit të të korrave të vjeshtës, bota ndryshon nga ngrohtësia e diellit të verës në ftohtësinë e errët të dimrit, toka nga pjellore në shterpë. Keltët e lashtë besonin që ky tranzicion u jepte forave të mbinatyrshme një shans për të thyer përmes në botën e të gjallëve dhe shkatërrime e tyre djallëzore të lulëzonin.
Ata vijnë për të festuar natën kryesor në dimër si Samhain (“fundi verës”), festivali konsiderohet gjerësisht të jetë shenjë paralajmëruese e Halloween. Në natën e Samhain, keltët besonin se shpirtrat e njerëzve që kishin vdekur vitin e kaluar do të ecin në mesin e të gjallëve. Kështu, fshatarët vinin ushqim dhe ëmbëlsira të qetësonin shpirtrat e tyre, një ritual që mund të ketë paraprirë trillimin apo trajtimin. (Nuk ka asnjë provë në fakt se Samhain ishte me të vërtetë një festival i të vdekurve, sipas historianit Nicholas Rogers, në librin e tij: Holloween; Nga ritual pagan në një festë mbrëmjeje).
Edhe pse Halloween ka origjinë pagane, emri i saj rrjedh nga pushimet e kristianëve “All Hallows Eve”, Dita e Shenjtorëve, apo mbrëmja para Ditës së të Gjithë Shenjtorëve ‘(1 nëntor). Pushimet në fakt u përshtatën nga nga të krishterët të cilët shpresonin zhdukjen e paganizmit dhe gjatë viteve, disa nga aspektet më të errëta të Halloëeen janë zëvendësuar nga festime me më shumë dashuri, dritë apo miqësi. Por lidhjet e Halloëeen me të frikshmen dhe të mbinatyrshmen mbahen të forta ende në festimet në të gjithë botën.
Çfare përfaqëson dita e Halloween-it.
Halloween (hellëuin) e ka prejardhjen në kremtimin e ndërrimit të viteve të kalendarit të
Kelteve, natën midis 31 tetorit dhe 1 nëntorit. Qe para 600 viteve p.e.s populli kelt
mirëpriste në këtë mënyre muajt e errët të dimrit duke u ndare në të njëjtën kohë nga
periudha e lulëzuar e verës.
Druidet (lloj besimi) ia përkushtonin këtë natë Zotit të tyre të vdekjes Samhain.
Gojedhana thotë se ai i ka mbledhur shpirtrat e të vdekurve të 12 muajve që kanë
shkuar pasi që i kanë lare mëkatet e tyre, dhe i ka dërguar në parajsën Kelte.
Njerëzit mbledhshin në kodrat mbi tokat e tyre dhe duke ndezur zjarre të mëdhenj
perzenin shpirtrat e keqinj të viti që shkoi. Më pas shuanin përkohësisht zjarrin në
shtëpitë e tyre dhe pak më vonë e ndiznin përsëri.
Halloween në botë
Në Irlandë, ndoshta vendlindja e festës, Halloween përshëndetet ende me emocioneve çdo vit dhe kjo festohet me fishekzjarre, arra majmuni (një tjetër emër për kikirikët) dhe barnbrack, një lloj i veçantë keku me fruta të ndryshme të pjekura brenda. Nëse pjesa juaj ka unazë, fati romantik do të jetë në të ardhmen tuaj dhe nëse merrni monedhë, do të ketë para për ju, por nëse merrni një copë lecke, mirë është të filloni të shtrëngoni rripin e portofolit.
Në Meksikë, varrezat janë edhe tërheqjet më të mëdha madhe gjatë Dia de los Muertos. Dita e të vdekurve është një festë indigjene që daton që prej mijëra vjet në nderim të të vdekurve. Kur katolicizmit spanjoll u përhap në të gjithë Meksikën, dita u zhvendos që të përkojë me Ditën e të Gjithë Shenjtorëve dhe Shpirtrave (2 nëntor), kështu me një lidhje të ngushtë me Halloween. Ritualet e zakonshme përfshijnë veshjen e maskave të kafkës dhe duke stolisur faltoret me lule, qirinj, fotografi dhe ushqim për të vdekurit.
Aktualisht, qyteti i Aguascalientes po pret festivalin kulturor Calaveras, apo Festivali i Kafkave, nga 28 tetor-6 nëntor. Ky është një festival shumëngjyrësh i artit, teatrit, muzikë, vallëzime, dhe ushqim, sepse Dia de los Muertos ka për qëllim të festojë vdekjen si një pjesë e gëzuar e jetës.
Në Rumani, Halloween është një tërheqje e madhe për turistët duke kërkuar për ndonjë gjë të frikshme nga tema e Draculës. Disa turne Halloëeen marrin vizitorët për gjuajtje për vampirët në Transilvani dhe në kërkim të Drakulës së vërtetë në Wallachia.
Në Shtetet e Bashkuara, Halloween do të thotë kostume festive, festivale, shtëpitë e fantazmave, kunguj, etj. kampionati botëror i Chunkin Punkin është konkurs i mbajtur çdo vit në Delaware. Por, për një përvojë fantastike të frikshme, shkohet në Eastern State Penitentiary , një ish burg në Filadelfia, që rikrijon një atmosferë të frikshme për Terrijn prapa mureve të saj vjetore.
