Ernest Koliqi themeluesi i prozës moderne

Ernest Koliqi lindi më 20 Maj 1903 në Shkodër dhe ishte djali i Shanit dhe i Age Simonit, dhe kishte vëlla Mikel Koliqin, i pari Kardinal Shqiptar. Në Shkoder Ernesti kreu shkollen fillore në kolegjin Saverian të Jezuiteve, ndërsa shkollën e mesme në Bergamo të Italisë.
Aty themelon gazetën “Noi giovani” (“Ne të rinjtë”), bashkë me disa nxënës. Në këtë gazetë boton poezitë e tij të para në italisht. Në vitin 1921 kthehet në Shqipëri dhe në 1923 themelon së bashku me Anton Harapin dhe Nush Topallin, revistën “Ora e Maleve”. Në vitin 1924 doli poemthi dramatik “Kushtrimi i Skënderbeut”. Me këtë vepër Ernesti hyri në botën e letrave shqipe.

Por aktinviteti i tij në Shqipëri ndërpritet sepse për shkaqe politike u detyrua të emigrojë. Në vitet e emigrimit shkroi vëllimin me tregime “Hija e maleve”, vëllim i cili beri atë krijuesin e prozës moderne shqiptare. Me një stil të mrekullueshëm narrativ, ai paraqet episode të jetës malësore dhe skena te jetës qytetare shkodrane. Mbretëria Shqiptare e fal Koliqin dhe e emëron mësues gjimnazi. Nga viti 1930 ishte mësues në Shkollën Italiane Tregtare në Vlorë dhe në gjimnazin e shtetit në Shkodër. Por nuk kaloi shume kohë dhe perseri Koliqi shtrëngohet, që për arsye politike, të largohet për në Itali. Në vitin 1932, ai botoi vëllimin e parë të antologjisë “Poetët e mëdhenj të Italisë” (me një parathënie nga Fishta), një antologji me 280 faqe që u përdor menjëherë si tekst letërsie në gjimnazin klerik të Shkodrës dhe përmban katër poetët më të mëdhenj të Italisë: Aligierin, Petrarkën, Arioston, Tasson. Në vitin 1933-34 Regjistrohet në Universitetin e Padovës për të vazhduar studimet. Gjatë kësaj kohe Koliqi bashkëpunoi me redaksinë e të përjavshmes kulturore “Illyria”. Në vitin 1936 Koliqi emërohet Lektor i Shqipes pranë Universitetit të Padovës që drejtohej nga Carlo Tagliavini (poliglot, gjuhëtar dhe autor i njohur në të gjithë botën). Këtu Koliqi boton vëllimin e dytë të antologjisë “Poetët e mëdhenj të Italisë” (me parathënie nga Tagliavini). Ky vëllim përfshin vjersha të përkthyera të katër italianëve të tjerë: Parini, Monti, Foskolo, Manxoni. Personalisht çmonte Giosuè Carducci, Giovanni Pascoli, dhe Gabriele D’Annunzio-n. Koliqi përgatiti edhe vëllimi i tretë por nuk u botua. 1937 Koliqi mbron doktoraturen në Padova me tezën “Epica popolare albanese” (“Epika popullore shqiptare”), tezë doktorate e cila u vlerësua nga shumë albanologë si N. Jokli, M. Lambertz etj, Koliqi me 1939 emërohet titullar i Katedrës së Gjuhës dhe letërsisë Shqipe në Universitetin “La Sapienza” në Romë por nuk qëndroi gjatë pasi po këtë vit filloi punën si Ministër i Arsimi në qeverinë shqiptare. Me të marrë në dorë ministrinë e arsimit, ai mblodhi rreth vetes njerëzit e kulturës, shkrimtarët më të shquar dhe i vihet përpilimit e botimit të teksteve shkollore. Gjatë kohës që Koliqi ishte ministër u bënë:
– Botimi i Historisë së Letërsisë, në dyvëllimshin “Shkrimtarët shqiptarë”(1941), nën kujdesin e Namik Resulit e K. Gurakuqit.
– Botimi i Antologjise së parë në shqip: “Bota shqiptare”(1943).
– Mbledhja e folklorit për të plotësuar veprën “Visaret e kombit”
– Mbledhja në Tiranë e Kongresit Ndërkombëtar të Studimeve Shqiptare në vitin 1940 (Instituti i Studimeve Shqiptare me qendër në Tiranë, pararendës i Akademisë së Shkencave).
– Botimi i vëllimeve “Rreze dritë”, “Te pragu i jetës”, “Studime e tekste”.
– Themeloi e drejtoi të përkohshmen “Shkëndija” në korrik të 1940.
– Ndikoi ne hapjen e shkollave shqipe në Kosovë; hapi edhe një shkollë të mesme në Prishtinë dhe mundësoi dërgimin e studentëve nga Kosova me bursë në Itali dhe Austri.
Para dhe mbas pushtimit italian bashkëpunoi me revistat “Hylli i Dritës” e françeskanëve, “Leka” e jezuitëve, “Përpjekja shqiptare” e Branko Merxhanit , “Minerva”, “Besa” etj.
Ai vazhdoi te ishte Ministër i Arsimit në kohën e pushtimit italian në kabinetin e Sh. Verlacit e atë të M. Krujës, gjatë Luftës së Dytë Botërore; në shtatorin e vitit 1941 me vendimin e tij, mbi 200 arsimtarë shkuan në Kosovë, trojet shqiptare në Maqedoni e Mal të Zi, si dhe në Çamëri. Nga 1942-43 u bë kryetar i Institutit të Studimeve Shqiptare. Në këtë kohë Koliqi martohet me arsimtaren Vangjelije Vuçani me të cilën patën dy fëmijë: Marku dhe Elizabeta. Në vitin 1944 Koliqi largohet për në Itali. Në Itali Koliqi fillon bashkëpunimin me “L’Albanie Libre” një e përkohshme e sapo kishte dalë në Romë. Me dekret të Presidentit të Republikës së Italisë, më 2 shtator 1957, Katedra e Gjuhës dhe e Letërsisë Shqipe e Universitetit të Romës, nderohet duke u bërë Institut i Studimeve Shqiptare.
Koliqi boton në Firenze vëllimin “Poesia popolare albanese”(“Poezia popullore shqiptare”) Vëllimi ka tekste shqip e përkthime në italisht.
Në këtë kohë Koliqi themeloi të përkohshmen “Shêjzat”(“Le Pleiadi”) që e drejtoi për 18 vjet.
Më 4 Maj 1969 i vdes bashkëshortja Vangjelija. Dhe Ernest Koliqi u shua në shtëpinë e tij në Romë më 15 Janar 1975 dhe u varros po në këtë qytet me datën 18 janar.
Ernest Koliqi është themelues i tregimit tonë modern, poet, romancier, eseist, përkthyes, gazetar dhe dramaturg.
Veprimtaria
Koliqi ishte themelues e drejtues revistash, ku botohej e trajtohej letërsia e kultura shqiptare si: Ora e Maleve, Shkëndija, Shêjzat, etj. Si letrar Ernest Koliqi shquhet si krijues në prozë, konsiderohet themelues i prozës moderne shqipe.
Përktheu në gjuhën shqipe poetët e mëdhenj italianë: Dante, Petrarka, Ariosto, Tasso, Parini, Monti, Foskolo e Manxoni, që i përmblodhi në dy vëllime të librit Poetët e Mëdhej t’Italís I dhe II. Përgatiti, përktheu në italisht dhe botoi Antologjinë e lirikës shqiptare në vitin 1963.

Vepra
– Kushtrimi i Skanderbeut, (1924)
– Hija e maleve (1929),
– Gjurmat e stinëve (1933),
– Tregtar flamujsh (1935)
– Pasqyrat e Narçizit (1936),
– Symfonia e shqypeve (1936),
– Epika popullore shqiptare (1937).
– Kanget e Rilindjes (1959),
– Shija e bukës mbrume (1960),
– Albania (1965),
– Studimin “Gabriele D’Annunzio e gli Albanesi”(“Gabriel D’Anuncio dhe Shqiptarët”). 1963
– “Antologia della lirica albanese” (“Antologjia e lirikës shqiptare”)
– Perkthimi i Lahutes se Malcis (italisht) këngët XII-XIII-XIV dhe XV – XXVI (1971)
– Vëllimi “Saggi di Letteratura Albanese”, Firenze. Një përmbledhje e mirë shkrimesh e konferencash përpunuar gjatë disa vjetëve. 1972
– Perkthimi i Lahutes se Malcis (italisht) këngët II-III-IV-V (1973)
Vleresimet:
– Medalje arit e Shoqnís “Dante Aligheri”.
– Ylli i artë për Meritë të Shkollës.
– Akademik Ordinar i Akademisë Tiberiane.
– Akademik Nderi i Akademisë Teatine të Kietit për Shkencat.
– Antar i Akademisë së Abrucit për Shkencat dhe Artet.
– Antar efektiv i Akademisë së Mesdheut.
– Antar Nderi i Qendrës Ndërkombëtare për Studimet shqiptare.[6]
– Medalja e Artë e Lidhjes së Prizrenit Kosovë